Σε αυτή την ευρωπαϊκή πόλη οι κάτοικοι μπορούν να φτιάξουν το δικό τους πάρκο με χρήματα του δήμου

Κι όμως υπάρχει μία πόλη στην Ευρώπη που οι κάτοικοί της μπορούν να κατασκευάσουν με δική τους πρωτοβουλία έναν κοινόχρηστο χώρο πρασίνου, χρησιμοποιώντας χρήματα που διαθέτει για αυτόν τον σκοπό ο δήμος.

Ο λόγος για την Βιέννη, που τα τελευταία χρόνια έχει ξεχωρίσει στις πολιτικές για την ενίσχυση του πρασίνου και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Ωστόσο φαίνεται ότι υπάρχει πολύς δρόμος να διανυθεί ακόμα.

Μιλώντας στον Guardian, σε μια ήσυχη γωνιά της εύπορης 18ης συνοικίας της Βιέννης, η Jana εξηγεί πως η συναρμολόγηση ξύλινων καταστρωμάτων και ζαρντινιέρων – ο ευκολότερος τρόπος να φτιάξει κανείς ένα πάρκο- φέρνει λίγο πράσινο στην περιοχή.

«Δεν υπάρχει ούτε ένα δέντρο σε ολόκληρο τον δρόμο - υπάρχουν μόνο θέσεις στάθμευσης και στις δύο πλευρές», τονίζει η Jana.

Πρόκειται για ένα grätzloase (γειτονιά-όαση), ένα μικροσκοπικό πάρκο κρυμμένο στην άκρη του δρόμου. Με την στήριξη του δημαρχείου, περισσότερα από 100 τέτοια μικρά πάρκα έχουν «φυτρώσει» σε όλη τη Βιέννη.

Το σχέδιο υλοποιείται από το 2015 και οι υποστηρικτές του λένε ότι έχει πετύχει μια σπάνια ισορροπία που σπάνια συναντά κανείς σε έργα στην πόλη: είναι φτηνά, φτιάχνονται με πρωτοβουλία της κοινότητας και οι κάτοικοι τα αγαπούν και τα χρησιμοποιούν.

Θεωρητικά, οποιοσδήποτε στη Βιέννη μπορεί να κατασκευάσει ένα τέτοιο πάρκο. Ένας οργανισμός που χρηματοδοτείται από την πόλη, η Local Agenda 21, παρέχει επιχορηγήσεις έως και 5.000 ευρώ για την κάλυψη του κόστους κατασκευής, ενώ βοηθά στις δοικητικές διαδικασίες.

Η συναρμολόγηση ενός πάρκου

Η Jana άκουσε για πρώτη φορά για το σχέδιο αυτό, ενώ βρισκόταν σε ένα πάρτι το 2019 από κάποιον που είχε πρόσφατα φτιάξει ένα πάρκο. «Λίγες εβδομάδες αργότερα, πέρασα από εκεί, το κοίταξα και σκέφτηκα: ‘Είναι τόσο ωραίο’», θυμάται.

Αλλά χρειάστηκε μέχρι τον χειμώνα του 2020 για να σκεφτούν η Jana και οι συγκάτοικοί της να φτιάξουν ένα μόνοι τους.

«Είναι κάπως περίπλοκο. Πρέπει να συμπληρώσεις πολλά έγγραφα», επισημαίνει η Jana, ενώ η ομάδα έπρεπε να υπολογίσει προσεκτικά το κόστος.

Ωστόσο, είχε ορισμένα πράγματα με το μέρος της. Πρώτον, ζούσε με έναν ξυλουργό, ο οποίος μπορούσε να χειριστεί τις λεπτομέρειες της κατασκευής του πάρκου. Δεύτερον, ο οργανισμός του δήμου, της είπε ότι υπήρχε ένα άλλο πάρκο που κατεδαφιζόταν στην άλλη πλευρά της πόλης, το οποίο μπορούσαν να μαζέψουν και να επανασυναρμολογήσουν. Το τελευταίο εμπόδιο ήταν η αποδοχή των περίοικων, με ορισμένους κατοίκους να αντιτίθενται στην ιδέα.

«Ενώ το κατασκευάζαμε, θυμάμαι ότι υπήρχαν μερικοί άνθρωποι που το έβλεπαν πολύ περίεργα. Λίγες μέρες αργότερα, είχαμε γείτονες που έλεγαν: ‘Γιατί να αφαιρέσετε μια θέση στάθμευσης;’», λέει η Jana.

Ωστόσο, το παρκάκι φτιάχτηκε και μάλιστα πρόσφατα απέκτησε και μια αναδιπλούμενη ηλιοροφή. Ο μικροσκοπικός αυτός χώρος είναι μια τεράστια πηγή υπερηφάνειας για την Jana, αλλά συνοδεύεται από ορισμένες προκλήσεις. Το χειμώνα πρέπει να καθαρίσει το χιόνι από την βεράντα, και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού τα φυτά χρειάζονται πότισμα κάθε μέρα.

Το grätzloase περιλαμβάνει επίσης ένα κουτί όπου οι γείτονες μπορούν να ανταλλάξουν τα ανεπιθύμητα πράγματά τους. «Μερικές φορές οι άνθρωποι απλώς αφήνουν σκουπίδια εκεί, και εξαρτάται από εμένα να βρω πώς να τα ξεφορτωθώ», λέει η Jana.

Ως άτομο που είναι υπεύθυνο για την κατασκευή του πάρκου στο συγκεκριμένο σημείο, η Jana είναι επίσης υπεύθυνη για τη λειτουργία του. Εάν η Jana μετακομίσει από το σπίτι της, θα πρέπει να βρει έναν νέο υπεύθυνο για το πάρκο ή θα αναγκαστεί να το αποσυναρμολογήσει.

«Η άσφαλτος γίνεται πολύ ζεστή, χρειάζεται λιγότερη»

Η Βιέννη σημειώνει σταθερά υψηλές βαθμολογίες στις περιβαλλοντικές και βιωσιμότερες κατατάξεις - ακόμη και «βασίλισσα» στην ποιότητα ζωής στέφθηκε η Κοπεγχάγη τον Ιούνιο. Αλλά αυτές οι διακρίσεις κρύβουν το γεγονός ότι ορισμένες περιοχές της πόλης στερούνται πράσινου, ιδιαίτερα στο κεντροδυτικό τμήμα της πόλης.

«Η Βιέννη έχει περισσότερες διαδρομές με αυτοκίνητο από 26 πόλεις στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων του Λονδίνου, του Παρισιού και του Βερολίνου», λέει ο Ραφαέλ Πριέτο-Κουριέλ, ερευνητής στο Complexity Science Hub στην τρίτη περιφέρεια της πόλης. Ο ίδιος έχει συγκεντρώσει δεδομένα κινητικότητας από εκατοντάδες μέρη σε όλο τον κόσμο.

Παρά το εξαιρετικό δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών της, το ένα τέταρτο των μετακινήσεων στη Βιέννη εξακολουθούν να πραγματοποιούνται με ιδιωτικά οχήματα - ένας αριθμός που θα έπρεπε να είναι πολύ χαμηλότερος, υποστηρίζει. Η κατάργηση των θέσεων στάθμευσης θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για να ενθαρρυνθεί αυτό.

«Η άσφαλτος γίνεται πολύ ζεστή - οπότε αν έχετε λιγότερη άσφαλτο, η πόλη είναι πιο βιώσιμη», προσθέτει ο Πριέτο-Κουριέλ.

Έρευνες δείχνουν ότι η Βιέννη είδε σχεδόν 50 ημέρες ακραίας ζέστης πέρυσι, ένας αριθμός που αυξάνεται. Θα ήθελε η πόλη να προχωρήσει περισσότερο και να δεσμευτεί να ξηλώσει μαζικά τα οδοστρώματα, όπως έκανε πρόσφατα το Παρίσι.

Από το πάρκο στην πεζοδρόμηση ενός δρόμου

Η κατασκευή πάρκων θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για να ευαισθητοποιήσει τους ανθρώπους στην ιδέα της λιγότερης ασφάλτου. Η Sabrina Halkic, διευθύνουσα σύμβουλος της Τοπικής Ατζέντας 21, τα περιγράφει ως παράδειγμα «τακτικής αστικοποίησης» - βελτιώσεις στο δομημένο περιβάλλον χαμηλού κόστους, συχνά με πρωτοβουλία των πολιτών. Βλέπει το grätzloasen ως πύλη για περαιτέρω αλλαγές.

«Μόλις οι άνθρωποι δουν ότι κάτι μπορεί να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση, αναπτύσσουν αυτό το ευρύτερο όραμα», λέει.

Το 2021, ο οργανισμός της κατασκεύασε ένα grätzloase σε συνεργασία με ένα σχολείο: «Φτιάξαμε ένα παρκάκι σε αυτές τις τέσσερις θέσεις στάθμευσης. Αφού αυτές σημείωσαν επιτυχία, είπαν: ‘Γιατί δεν αλλάζουμε ολόκληρο τον δρόμο;’». Πέρσι έπεισαν την πόλη να πεζοδρομήσει ολόκληρο τον δρόμο.

Τόπος συνάντησης και χαλάρωσης

Η Jana και η Sabrina συμφωνούν ότι ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του σχεδίου είναι ότι δημιουργεί νέα μέρη για να χαλαρώσει κανείς. Περισσότερος κοινόχρηστος χώρος σημαίνει μια ευκαιρία να συνομιλήσετε με ανθρώπους με τους οποίους δεν θα μιλούσατε διαφορετικά.

Ένα βράδυ Παρασκευής, μια παρέα φίλων αψηφά το ψιλόβροχο για να πιει κοκτέιλ και να πιάσει συζήτηση στο grätzloase. Ακόμα και αργότερα, σε μια εποχή που κάποιοι γείτονες μπορεί να αρχίσουν να παραπονιούνται για θόρυβο, δεν αρκούν μόνο χαμόγελα και «καλησπέρα» από τους περαστικούς.

Η Jana συγκρίνει το παρκάκι της με την τύχη ενός εστιατορίου ένα τετράγωνο πιο πάνω. Έκλεισε πριν από μια δεκαετία, με τον κήπο του με τις καστανιές να είναι στρωμένος για να ανοίξει ο δρόμος για νέα διαμερίσματα. Το grätzloase δείχνει ότι τα πράγματα μπορούν να εξελιχθούν διαφορετικά.